Ulica kralja Aleksandra je simbolična spona između „stare barokne varoši“ i savremenog šunda našeg grada. Ona je kraj prelepog puta iz Dunavske i Zmaj Jovine, ka Bulevaru Mihajla Pupina, Jevrejskoj i Bulevaru oslobođenja. To je kraj dela grada čija je arhitektura zaštićena, i početak divlje savremene bezukusne gradnje. U tom smislu, iako deluje kao produžetak Zmaj Jovine, njena funkcionalnost i istorijski identitet potpuno su različiti.
Danas, ona je jedna od najznačajnijih i najprometnijih ulica u Novom Sadu, pre svega zato što predstavlja logičan produžetak Zmaj Jovine, ali se ipak ne smatra njenim delom. Zašto? Iako se fizički nadovezuje, Zmaj Jovina je ulica dublje istorijske težine i urbanog identiteta, kao deo najstarije gradske matrice iz 18. veka. Nasuprot tome, Ulica kralja Aleksandra nastaje kao produkt urbanističkog širenja grada krajem 19. i početkom 20. veka, u doba kada Novi Sad dobija jasnije konture modernog evropskog grada. Njihove funkcije i identiteti postali su s vremenom dovoljno različiti da se ne posmatraju kao jedno.
Ime koje ulica danas nosi dodeljeno joj je nakon ubistva kralja Aleksandra I Karađorđevića u Marseju 1934. godine. Kao i mnogi gradovi tadašnje Kraljevine Jugoslavije, Novi Sad je ovom gestom izrazio poštovanje i kolektivno žaljenje za vladarom. Zanimljivo je da Aleksandar I nikada nije imao značajne lične veze s Novim Sadom – nije boravio u njemu niti donosio specifične odluke u vezi s gradom. Međutim, njegovo ime simbolizovalo je jedinstvo jugoslovenskih naroda, pa je dodeljivanje naziva ulici više odražavalo političku simboliku nego lokalnu povezanost.
foto: wikipedia
U najstarijim planovima Novog Sada, prostor današnje Ulice kralja Aleksandra bio je deo tadašnje Glavne ulice. Krajem 19. veka dobija naziv Gospodska ulica, i protezala se sve do današnjeg Trga mladenaca i dalje. Tokom burnog 20. veka, ime joj se menjalo čak devet puta: najpre Košuta Lajoša (po ugarskom političaru), zatim Regenta Aleksandra, pa Kralja Aleksandra, a tokom nemačke okupacije nazivana je Hitler Adolf utca. Nakon oslobođenja, usledile su nove promene – Generalismusa Staljina, Aleksandra Rankovića, Narodnih heroja – da bi se na kraju vratila svom predratnom imenu koje i danas nosi.
Poseban pečat ulici daju njene istorijske zgrade, koje još uvek čuvaju duh građanskog Novog Sada s kraja 19. i početka 20. veka. Među njima se ističu primeri secesije, neorenesanse i akademizma, poput Adamovićeve kuće ili stare palate Dunđerskih. Ove fasade govore o vremenu kada su novosadski trgovci i industrijalci ulagali u reprezentativne domove i lokale, čime je ulica i dobila nadimak „novosadska Knez Mihailova“.
Između dva svetska rata, ulica je bila značajan trgovački i zanatski centar. Tu su se nalazile zlatarske radionice, krojačke radnje, stare parfimerije i prva „moderna“ prodavnica gotove garderobe. Šetnja ovom ulicom bila je dnevna rutina građanske klase – mesto susreta, poslovanja, pa i diskretnog društvenog nadmetanja. I danas, iako promenjena, ulica nosi odjek tog vremena.
Ulica kralja Aleksandra, iako često zanemarena u priči o starom jezgru Novog Sada, zapravo predstavlja liniju razgraničenja između prošlog i savremenog grada. Spoj je secesijskih fasada, burne političke istorije i svakodnevnog ritma građanskog života – savršen presek onoga što Novi Sad jeste.
Nema komentara