Sokak koji je rodio novosadsku elitu

Miletićeva ulica, pored očigledne kulturne baštine, ima i burnu istoriju, čiji se tragovi i dan-danas jasno osećaju u njenim pločnicima.

Na prvim planovima Novog Sada ulica nije imala zvanično ime, ali je među narodom bila poznata kao Lebarski sokak. Taj naziv je i ozvaničen tokom 19. veka. Ime je dobila zbog brojnih tezgi na kojima se ujutru prodavao hleb, koji se mesio i pekao u okolnim pekarama. No, nije to bio jedini "miris" koji je lebdeo ovim sokakom.

Lebarski sokak bio je i mala vinska arterija grada – slavina iz koje se točio alkohol! Bio je poznat po svojim kafanama, koje su okupljale pesnike, političare, lekare i boeme. Kafana „Lipa“, koja i danas postoji, osnovana je davne 1880. godine. Radi neprestano više od jednog veka, i bila je mesto okupljanja umetnika. Navodno je bila omiljena Isidoru Bajiću, dok je Lazi Kostiću išla na živce – jer su ga stalno zapitkivali za umetničke savete.

U isto vreme postojala je i čuvena kafana „Kod kamile“. Bila je redovno boravište mnogih znamenitih ličnosti: Jove Zmaja, Đure Jakšića, Skerlića, Svetozara Miletića, pa čak i Laze Kostića.

U blizini se nalazila i kafana „Slavina“, koja je prostor delila sa lekarskom ordinacijom najpoznatijeg novosadskog lekara – Jovana Jovanovića Zmaja. U mladosti je, veruje se po pričama Laze Kostića, bio poznat kao Kiš Janoš – „mali Jovan“ na mađarskom. Nadimak Zmaj došao je kasnije, po njegovom istoimenom časopisu.

Kafana „Kod kamile“ bila je ukrašena slikama Đure Jakšića. Nažalost, danas nije poznato koliko ih je bilo, jer se veruje da su mnoge uništene ili izgubljene.

U ovom sokaku stasavali su i živeli najumniji ljudi našeg grada. Može se reći da je odavde proisteklo zlatno doba Novog Sada.

foto: Flickr

Svetozar Miletić bio je značajan srpski advokat, publicista i politički lider, poznat po svojoj borbi za prava Srba u Austro-Ugarskoj. Dva puta je bio gradonačelnik Novog Sada, više puta zatvaran zbog svog političkog delovanja. I pored progona, njegova borba je ostavila trag, i nakon Prvog svetskog rata, Lebarski sokak je preimenovan u Miletićevu, u znak zahvalnosti.

Kao i mnoge druge ulice, tokom mađarske okupacije u Drugom svetskom ratu, ime je promenjeno u Lajoša Košuta – ali samo privremeno.

U ovom sokaku dogodila se i jedna od najmračnijih stranica istorije Novog Sada. Zimi 1942. godine, na uglu Miletićeve i Grčko-školske ulice, dogodila se Racija. Mađarske okupacione snage streljale su više desetina civila – Srba, Jevreja i Roma. Danas, na kući broj 19, stoji spomen-ploča u čast žrtvama.

Mnoge kuće u Miletićevoj nose uspomene na značajne žitelje:

• Broj 1 – kuća Marije Trandafil, zadužbinarke i dobrotvorke Novog Sada.

• Broj 13 – dom Milana Savića i Anice Savić-Rebac, intelektualaca, književnika i profesora.

• Broj 29 – spomen-ploča Slobodanu Jovanoviću, istoričaru, pravniku i predsedniku vlade u egzilu.

Miletićeva nije samo ulica – ona je mesto koje je oblikovalo Novi Sad.