Badnji dan, praznik dan uoči Božića, proslavljen je 6. januara u svim pravoslavnim zemljama a u zavisnosti od mesta razlikuju se i običaji pa tako Veternik, jedno od prigradskih naselja Novog Sada, poznat je kao jedan od migrantskih centara izbeglica sa teritorije takozvane Republike Srpske i stoga ovo mesto odlikuje malo intenzivnije praktikovanje običaja nego u ostalim delovima Novog Sada. Proslava podrazumeva sečenje badnjaka, petarde, poneku prangiju, vatromet, baklje, pečenje, korinđanje, velike količine alkohola i kao posledicu svega ovoga i brojne nacionalističke ispade i religijsku diskriminaciju.
Foto: Božidar Milovac - transparent u centru Veternika
Uzbuđenost na licima najmlađih, celodnevna krajiška muzika iz svih dvorišta sa zastarelim i kamenim ogradama, okupljanje i sedenje oko slabe vatre na kojoj se vrti ražanj ili više njih, i na kraju i spremnost na razgovor o svakoj teškoj i osetljivoj temi sa obaveznim prizvukom cinizma zaštitna su obeležja Badnjeg dana u ovom kraju.
Dan počinje već u ranim jutarnjim časovima kada zvuk dovikivanja i petardi budi i one koji nisu naumili da po badnjak idu odmah posle ponoći a svake godine, ljudi, najčešće tinejdžeri, po badnjak odlaze sve ranije i trude se biti što glasniji kako bi svima dali do znanja da su baš oni ove godine prvi krenuli u sveti pohod. Glasnost poslednjih godina najčešće postižu tako što nose zvučnik ili pak idu automobilom sa spuštenim prozorima i pojačanom muzikom. Obično se okuplja par komšija te zajedno odlaze, koliko zbog pravljenja društva toliko i da bi izbegli čuvara šume. Odmah po okupljanju, običaj nalaže da domaćin ispred čije se kuće okuplja iznese flašu rakije te da je pošalje u krug da svi nazdrave ovaj dan. Pije se pre polaska, pre nego što se badnjak oseče, nakon što se badnjak oseče, pre povratka i pre prvog rastanka kada svako nosi badnjak ispred kuće. Ukoliko neka porodica iz komšiluka nema glavu porodice, to jest muškog člana dovoljno starog da ide po badnjak, i njima se uvek ponese jedno drvo.
Odmah nakon što se badnjak odnese, svi se vraćaju na dogovoreno mesto gde će naložiti vatru te postaviti svako svoj ražanj. Postoji vrlo jasna distinkcija u odnosu na imućnost prisutnih. Najimućnije porodice pečenje naručuju gotovo, ispečeno, isečeno i najčešće ga preuzimaju spremnog u kasnim večernjim satima. Postoji podela i među onima koji sami peku u odnosu na to koja je životinja u pitanju. Naime, jasan simbol moći je peći jagnje umesto praseta, posebno u ovo doba godine kada je do prethodnog mnogo teže doći nego do potonjeg. Ovde se sedi satima i ovo je najslikovitija i upečatljivija slika. Muškarci, ponekad srednjih godina, ali najčešće penzioneri, sede oko vatre, daju petarde najmlađima koji se pojavljuju periodično i na ovaj poklon reaguju razdragano, i sa pivom u ruci govore o opadajućem natalitetu u Veterniku a potom i u Srbiji i regionu i drugim krizama kroz koje prolazimo.
Nakon što završe sa ovim, muškarci odnose pečenje kućama kako bi bilo spremno za sutra. Njihove žene tokom svega ovoga spremaju kako i ručak za Badnji dan tako i Božićni ručak. Običaj je da trpeza na Badnji dan bude relativno skromna kako bi Božićna trpeza izgledala još grandioznije pa tako gotovo bez izuzetaka svi u Veterniku poste poslednji dan posta jer ništa mrsno nije ni spremljeno, pite, posni pasulj i lepinje su tradicionalni obroci. Pre ručka međutim, koji svakako po vremenu u kom se odvija više naliči večeri nego ručku, muževi se ili vraćaju oko prvobitne vatre i sede oko nje dok se skroz ne ugasi ili odlaze po komšiluku ili do bliže ili dalje familije i pridružuju se njihovom društvu oko vatre, kako bi pogledom i mirisom procenili da li je njihovo pečenje bolje ili lošije i kako bi procenili čija je rakija bolja.
Nakon obilaska komšiluka, svi odlaze kućama zbog tradicionalnog ručka. Ručak je poput svih ostalih u godini, osim što mu prethodi molitva. Nakon ručka domaćin odnosi badnjak do mesta susreta gde se loži vatra. Pored badnjaka u vatru se često ubacuje i drugo drveće kako bi vatra duže i jače gorela a potom i petarde kako bi komšiluk znao da se badnjak pali. Nakon ovoga stariji obično još malo posede oko vatre nakon čega već solidno pijani odlaze kućama dok mlađi odlaze do centra naselja kako bi se našli sa prijateljima i sa njima razmenili čestitke. Prilikom ovih susreta je zapravo najčešća pojava nacionalističkih i religijsko-isključivih događaja i komentara, često vidljivih i na parolama pa čak i grafitima.
Ovom događaju uglavnom prisustvuje nekoliko policajaca koji su tu da se postaraju da ne nastane veći problem kog, istini za volju, uglavnom i nema. Nakon nekog vremena ispunjenog petardama, dovicima i čestitkama mladi se vraćaju kući i izmoreni, ali ipak zadovoljni jer su ispunili sva, po njima, Božija zaduženja, i spavaju i isčekuju najradosniji hrišćanski praznik..
Nema komentara