Umetnost je oduvek bila pogodno tlo za razvoj i primenu čovekovih ideja, simbol promena i želje da se ukaže na brojne nepravilnosti u društvu. Milesa Milinković je jedna od retkih aktivistkinja koja kroz filmsku umetnost, već dugi niz godina opominje javnost o položaju osoba sa invaliditetom boreći se za njihova prava.
Foto: Maja Tomić
Milinković svoju misiju uspešno ostvaruje kao direktorka Međunarodnog filmskog festivala „Uhvati film“ i Kreativno afirmativne organizacije „Parnas“ i autorka filmova „Između redova“ (2012) i „Trenutak radost“ (2013). Milesa je i autorka ovogodišnjeg projekta „Seksualnost nevidljivih: film i realnost“ koji spaja filmsku umetnost, tabu teme i afirmaciju umetničkih potencijala žena sa invaliditetom.
– Kreativno afirmativna organizacija „Parnas“ kroz sve svoje projekte, između ostalog i kroz „Uhvati film“ festival, bavi se upravo temama koje nisu takozvana opšta mesta. Kroz edukaciju, osnaživanje i umetnost mi zapravo preispitujemo različita pitanja unutar teme invalidnosti. Edukujemo i senzibilišemo javnost o stvarnosti osoba sa invaliditetom koja nije samo nepristupačnost, i na kraju pozivamo učesnike naših projekata da preuzmu akciju, onoliko koliko je u njihovoj moći.
Današnji kulturni stereotipi definišu žene sa invaliditetom kao neprivlačne, aseksualne, nesposobne za reprodukciju i odvojene od sfere ženstvenosti i ženske lepote. Zbog čega je seksualnost žena sa invaliditetom i dalje tabu tema? Kako komentarišete nedostatak javnog dijaloga o ovoj temi?
– Da, još uvek, bez obzira na to koliko smo kao društvo napredovali (ma kako nedovoljno, naravno), žene sa invaliditetom se uopšteno gledano percipiraju kao neseksualne, nesposobne za rađanje i za roditeljstvo, neženstvene, nepoželjne za seksualnu ili ljubavnu partnerku. S druge strane, žene sa intelektualnim invaliditetom se percipiraju kao preseksualne, onda kad imaju zapravo seksualne potrebe i praksu kao i prosečna seksualno aktivna žena. Seksualnost je generalno gledano tabu tema, iako smo poprilično okruženi seksualizacijom svega. Žene sa fizičkim, naročito motornim invaliditetom se paradoksalno ne percipiraju kao seksualna bića i mislim da to ima veze sa poimanjem tela, sa nametnutim normativima, sa poimanjem invaliditeta kao bolesti i nedostatka. Nedostatak javnog dijaloga o ovoj temi čini mi se da ima veze sa stereotipima o temama koje se tiču osoba sa invaliditetom, koje (treba da) zanimaju osobe sa invaliditetom i kojima društvo treba da se bavi, a seksualnost se percipira kao nebitna osobama sa invaliditetom i za osobe s invaliditetom.
Nakon dugogodišnjeg istraživanja feminističke teorije invalidnosti, proizašla je želja da kroz filmsku umetnost obradite brojne teme iz ove oblasti. Koja su vaša dosadašnja iskustva?
– Pre više godina, režirala sam film o predrasudama prema ženama sa invaliditetom i to na osnovu iskustva moje drugarice. Dakle, akterka živi sama, muva se u kafiću sa mladićem, na poslu je kolega "šmeka". Sve se završava pre početka, jer je sa jedne strane doživljavaju kao jaku, a sa druge strane kao staklenu i krhku, i jer se ti momci zaustave u strahu od osuda okoline i porodice. Film je napravljen tako da se ne zna na kraju da li je bilo odnosa ili ne. Kada sam taj film emitovala tadašnjim studentima i studentkinjama doktorskih rodnih studija, jedan od komentara je bio da je to ulepšana i nerealna priča, jer se osobe sa invaliditetom susreću sa stvarnim problemima poput nepristupačnosti, nezapošljavanja. Meni je to bilo poražavajuće, da čak i akademska zajednica (tada budući doktori i doktorke rodnih studija) ne percipira seksualnost žena sa invaliditetom kao moguću, kao bitnu, kao stvarnu, a ni specifičnost iskustva žena sa invaliditetom u odnosu na iskustva žena bez invaliditeta.
Koliko se često pojavljuju teme o seksualnosti žena sa invaliditetom u domaćoj kinematografiji u odnosu na stranu kinematografiju?
– U domaćoj kinematografiji gotovo da nema filmova o ženama sa invaliditetom, još manje ih je o seksualnosti žena sa invaliditetom. Dva filma koja znam da se bave temom seksualnosti su već pomenuti film čija sam ja autorka „Između redova“ i film „Moć tela“, koji je osmislila Marija Maca Obrovački u okviru isto našeg projekta „Umetnost ruši zidove“ (inkluzivne filmske radionice i produkcija kratkih filmova). Kada govorimo o profesionalnim režiserima film „Žena“ u produkciji TV Vojvodina režisera Zorana Cvetkovića jedini je portret neke žene sa invaliditetom koji se dotiče i seksualnosti. Film „Žena“ je o meni, o mom životnom putu, aktivizmu, razmišljanjima, i između ostalog ima scenu u kojoj kupujem crni čipkani veš nakon scene na pijaci gde kupujem povrće.
U kojoj meri popularna kultura i mediji obeshrabruju žene sa invaliditetom u razumevanju i spoznaji svojih potreba?
– Žena sa invaliditetom gotovo da nema u medijima ili ako ih ima, diskutabilan je pristup. Žene sa invaliditetom nisu dovoljno vidljive kao nositeljke određenih uloga. Mislim da u medijima nema žena sa invaliditetom sa kojima bi na primer devojke sa invaliditetom mogle da se identifikuju. Koliko se devojkama i ženama nameće da moraju da budu gotovo identično negovane, našminkane, ženstvene po istim kalupima, toliko se ne uzima u obzir iskustvo osoba sa invaliditetom. Različitost se ne afirmiše i ne toleriše, a zamislite tek kako je devojčicama koje se već unapred razlikuju i koje su apriori neukalupljive.
Da li umetnost može da ponudi rešenje za nedostatke trenutne društvene stvarnosti? Koliki je značaj društveno angažovane umetnosti?
– Film reflektuje stvarnost, ali i ima moć da menja stvarnost. Umetnost može da nevidljivo učini vidljivim, da „baci svetlo", odnosno da stavi fokus na teme o kojima se ne zna i ne govori uopšte ili nedovoljno. Angažovana umetnost ima moć, ali i odgovornost da temi pristupi adekvatno. Dakle nije dovoljno samo praviti film o osobi/ženi sa invaliditetom i seksualnosti, važno je da taj film ne nastavlja i ne produbljuje stereotipe.
Nema komentara